W celu świadczenia usług na najwyższym poziomie stosujemy pliki cookies. Korzystanie z naszej witryny oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu. W każdym momencie można dokonać zmiany ustawień Państwa przeglądarki.
Od 1940 roku można zaobserwować proces wydawania paszportów RP niepolskim obywatelom. Działalność ta była prowadzona przede wszystkim przez polskie urzędy konsularne. Widoczne to było zwłaszcza we Francji. Wydawano wówczas polskie paszporty dla uchodźców żydowskiego pochodzenia. Dzięki posiadaniu takiego dokumentu posiadacz paszportu mógł legalnie udać się dalej na zachód – do Hiszpanii i Portugalii a stamtąd – najczęściej – do Wielkiej Brytanii. Szczególną rolę w tym zakresie odgrywały Konsulaty RP w Tuluzie i Marsylii.
Zjawisko to zostało szerzej odnotowane przez posła RP w Lizbonie Karola Dubicz-Penthera. Zaobserwował on sporą ilość „polskich” uchodźców w Portugalii, którzy nie posługiwali się językiem polskim. Polski MSZ uważał jednak, że jeśli dany uchodźca korzysta z takiego dokumentu, który jest legalny z formalnego punktu widzenia, to powinien on mieć możliwość dalszego nim się posługiwania.
Z czasem, gdy ograniczono możliwości działania polskiej sieci konsularnej we Francji, a paszporty spełniły swoje zadanie i ułatwiły ewakuację wielu Żydów z tego terytorium – emigracyjne MSZ unieważniło część tych paszportów. Powodem tej decyzji był m.in. problem obowiązku służby wojskowej dla każdego polskiego obywatela w wieku poborowym. Posiadacze paszportów również podlegali pod to prawo. Nie mieli oni jednak przekonania i woli, aby wstępować w szeregi Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.
Jedną z konsekwencji m.in. tej aktywności była działalność polskich dyplomatów na Kubie, gdzie istniał Konsulat Honorowy RP w Hawanie – przemianowany w trakcie II wojny światowej w Poselstwo RP (1942). Polska placówka honorowa w Hawanie – prowadzona była od 1934 roku przez Karola Sachsa, mającego żydowskie pochodzenie. Po 1940 roku na tę karaibską wyspę docierało wielu polskich Żydów (około 2 tysiące osób) bądź osób mogących poświadczyć polskie pochodzenie lub obywatelstwo. Przybywali oni na Kubę głównie z Francji, Portugalii, Włoch i Belgii. Często nie byli oni formalnie polskimi obywatelami, ale posiadali polskie paszporty, a w nich zamieszczone czasowe wizy tranzytowe na Kubę wydawane we Francji oraz Belgii. Uchodźcy byli w stanie przedstawić również specjalne certyfikaty o rzekomym polskim obywatelstwie, które wydawały im Konsulaty RP z terenu Francji, a następnie „Offices Polonaises”, funkcjonujące w ramach Państwa Francuskiego (Vichy). Tak duża ilość uchodźców na Kubie spowodowała, że emigracyjne MSZ musiało zreorganizować status tego honorowego urzędu i przekształciło je w Poselstwo RP z akredytacją także na Haiti i Republikę Dominikany. Na czele placówki stanął poseł Roman Kazimierz Dębicki. Polscy urzędnicy organizowali formalną stronę przyjazdu uchodźców na Kubę – finansowe kwestie brał na siebie żydowski JOINT.
Uchodźcy trafiali do różnych miejsc internowania na Kubie. Dyplomaci starali się uwalniać uchodźców i kierować ich zwłaszcza do USA. Polscy urzędnicy zamierzali organizować im codzienną egzystencję, w tym aktywizować ich na polu społeczno-kulturalnym. Jednym z większych wyzwań tego czasu było ulokowanie uchodźców na Jamajce w 1942 roku.
Dzięki porozumieniu rządu RP na uchodźstwie i rządu brytyjskiego – część uchodźców żydowskich z Kuby trafiło do obozu internowania Gibraltar Camp, a formalną opiekę nad nimi sprawowało nadal Poselstwo RP w Hawanie.
Propozycja cytowania: Polskie państwo na uchodźstwie wobec Zagłady Żydów, pod red. B. Czajki, M. Dworskiego, K. Świderskiego, Lublin 2023, s. 41-43.
Sfinansowano ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach zadania: „Realizacja badań naukowych w ramach działalności Centrum Badań nad Historią Polskiego Państwa na Uchodźstwie KUL”.
Copyrights © 2023 RP NA OBCZYŹNIE
Design i wsparcie: Studio Grafiki - Agencja Reklamowa
W celu świadczenia usług na najwyższym poziomie stosujemy pliki cookies. Korzystanie z naszej witryny oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu. W każdym momencie można dokonać zmiany ustawień Państwa przeglądarki.