Rozdział 2

Rada do Spraw Ratowania Ludności Żydowskiej i „Żegota”

Spis treści

Spis treści

Rząd RP na uchodźstwie finansował również Radę Pomocy Żydom, powstałą na początku grudnia 1942 r., znaną pod kryptonimem ,,Żegota”. Funkcjonowała ona przy Delegacie Rządu na Kraj, a więc przedstawicielu rządu RP w Londynie, przebywającym w okupowanej Polsce. ,,Żegota” była jedyną – na obszarze okupowanej przez Niemcy Europy – wspieraną przez Państwo organizacją ratującą Żydów w czasie eksterminacji. Prowadziła ona na szeroką skalę działalność pomocowo-opiekuńczą polegającą na udzielaniu ludności żydowskiej pomocy materialnej (finansowej, aprowizacyjnej), wyszukiwaniu i przygotowywaniu miejsc schronienia, dostarczaniu fałszywych dokumentów, znajdowaniu pracy. Szczególną troską otaczano dzieci, którym starano się zapewnić schronienie u przybranych rodzin, ale też m.in. w publicznych sierocińcach oraz klasztorach. Ze względu na olbrzymie potrzeby pomocowe i wciąż niewystarczające na te cele środki, organizację współfinansowały zrzeszenia żydowskie oraz darczyńcy prywatni. Rada była w stałym kontakcie z Delegaturą Rządu na Kraj, udało się też jej nawiązać kontakt bezpośrednio z rządem RP w Londynie.

Pomnik Żegoty w Warszawie, Rady Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu RP na Kraj 1942-1945.

Źródło: domena publiczna

W sprawozdaniu z działalności ,,Żegoty” 23 października 1943 r. przedstawiciele Rady pisali, że zwrócili się do rządu o przydzielenie większych środków finansowych. Informowano także, iż ,,wystosowała Rada do Rządu Polskiego w Londynie depeszę z dezyderatem zainicjowania układu międzynarodowego na zasadzie którego drogą wymiany lub innego aktu można by uratować resztki społeczeństwa żydowskiego od nieuchronnej zagłady. Rada bowiem wyszła z założenia, że wszelkie środki pomocy są jeno pół-środkami, które się nie ostaną i na dalszą metę nie przyniosą ratunku wobec zdecydowanego realizowania przez władze niemieckie doszczętnego wytępienia resztek ludności żydowskiej”. Szacuje się, że istniejąca do 1945 r.,,Żegota” udzieliła pomocy kilkudziesięciu tysiącom Żydów.

Adam Ciołkosz (1901-1978)

Powołanie rady

W obliczu groźby całkowitego wyniszczenia resztek ludności żydowskiej na obszarze okupowanej Polski i w wyniku negocjacji prowadzonych z rządem RP przez przedstawicieli Rady Żydów Polskich (wśród nich był m.in. członek Rady Narodowej RP Ignacy Schwarzbart) w kwietniu 1944 r. powołano Radę do Spraw Ratowania Ludności Żydowskiej (zwaną także Radą Ratunkową).

Jej przewodniczącym został Adam Ciołkosz. Celem rady była pomoc Żydom w Polsce tj. dostarczanie żywności, fałszywych dokumentów, uzbrojenia, ale też ukrywanie poszczególnych osób, czy ewakuacja do innych państw.

Do zadań organu należała też współpraca z organizacjami polskimi w zakresie ratowania Żydów. Działania Rady do Spraw Ratowania Ludności Żydowskiej miały duże znaczenie, jeśli chodzi o informowanie świata o deportacji Żydów węgierskich do Auschwitz i starania o uchronienie ich od śmierci. Większość środków rada otrzymywała od rządu polskiego. Wsparcie to było jednak niewystarczające wobec ogromnych potrzeb. Rada Ratunkowa funkcjonowała do lipca 1945 r.

Propozycja cytowania: Polskie państwo na uchodźstwie wobec Zagłady Żydów, pod red. B. Czajki, M. Dworskiego, K. Świderskiego, Lublin 2023, s. 10-11.

W celu świadczenia usług na najwyższym poziomie stosujemy pliki cookies. Korzystanie z naszej witryny oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu. W każdym momencie można dokonać zmiany ustawień Państwa przeglądarki.